سرنوشت توله خرس‌های در معرض انقراض، از سیستان تا پردیسان

به گزارش خبرنگار محیط‌زیست خبرگزاری فارس، خرس سیاه بلوچی جثه‌ای کوچک‌تر از خرس قهوه‌ای دارد، گوش‌هایی به نسبت بزرگتر، موهای بلند و سیاه و در وسط سینه لکه سفیدی به شکل هفت دارد. در گویش مردم بلوچ با نام‌های «مَم» و «هرس» شناخته می‌شود.ارتفاعات شهرستان جیرفت استان کرمان، شهرستان رودان در استان هرمزگان و نیکشهر سیستان و بلو چستان از مهم‌ترین زیستگاه‌های این گونه ارزشمند در کشور است.

سرنوشت توله خرس‌های قاچاق شده

در چند وقت گذشته شاهد پیدا شدن سه توله خرس سیاه بلوچی از دست قاچاقچیان بودیم که دوتای آن‌ها از اتوبوسی در گناباد کشف شد و یکی دیگر را به درختی در چابهار بسته بودند. داود میرشکار، مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان سیستان و بلوچستان ۲۲ تیر در مورد این دو خرس سیاه کشف شده در اتوبوس گفته بود: در زمان انجام معاینات پزشکی توله خرس‌ها در زمان تحویل، دامپزشکان علاوه بر مشکل عفونت دندان و التهاب فک بالا و پایین در توله خرس ماده( نیکا) آثاری از زخم و آزار روی فک بالایی توله خرس نر( نیما) شدند که نشان از آزار و اذیت این گونه در زمان اسارت توسط قاچاقچیان حیات وحش دارد.

در این رابطه غلامرضا ابدالی مدیرکل دفتر حفاظت و مدیریت حیات وحش سازمان حفاظت محیط‌زیست در گفتگو با خبرنگار محیط‌زیست فارس گفت: دو خرس کشف شده در اتوبوس نیاز به درمان دارند و باید از نظر تغذیه تحت نظر باشند، به همین خاطر در پارک پردیسان در کنار لالین نگهداری می‌شوند، توله خرسی که در چابهار کشف شد در پارک محیط‌بانی کرج نگهداری می‌شود.

وی ادامه داد: تصمیم داریم مرکزی برای نگهداری و تیمار این خرس‌ها در یکی از سه استان هرمزگان، کرمان و سیستان و بلوچستان که زادگاه این خرس‌ها است با مشارکت بخش خصوصی ایجاد کنیم تا بتوانیم با انتقال این توله‌ها به این مرکز آن‌ها را برای ورود به محیط طبیعی آماده کنیم.

به سمت انقراض

اوایل خردادماه سال گذشته یک قلاده توله خرس سیاه از قاچاقچیانی که در مسیر کرمان به اصفهان توسط یک اتوبوس در حال انتقال بودند، کشف شد و لالین نام گرفت. این‌‌ها خرس‌هایی هستند که کشف شده‌اند و معلوم نیست چه تعداد از آن‌ها هرگز پیدا نمی‌شوند. رونق قاچاق این حیوان نادر به علت عواملی چون افزایش نگهداری حیوانات وحشی کمیاب در میان قشر مرفه، تقاضای بالای خرید و فروش این گونه خرس در بازار قاچاق حیوانات، قیمت وسوسه برانگیز هر توله خرس، ایجاد شبکه‌های فروش به کشورهای دیگر، سفارش باغ وحش‌های خصوصی و فروختن به سیرک دست به دست هم داده تا خرس سیاه بلوچی را به مرز انقراض کامل پیش ببرد.

کشف سه توله خرس در طی مدت کوتاه که به وسیله قاچاق اتوبوسی توله خرس‌ها یا زنده‌گیری‌های پیدا شده‌اند برای یک گونه جانوری کم شمار و در معرض خطر انقراض جهانی عدد بسیار بالا و قابل توجهی است. اگر این توله‌ها کشف شده و در محیط غیر طبیعی رشد کند، به طبیعت برگرداندن این توله خرس‌ها که از تولگی در فضایی غیر از محیط‌زیست خود پرورش یافته عملی قطعی تلقی نمی‌شود و شاید در آن محیط نتوانند زندگی کنند؛ خرس‌هایی که در پارک‌ها هم نگهداری می‌شوند هم با توجه به امکاناتی که وجود دارد دچار مشکلات زیادی می‌شوند و به دلایل مختلف از جمله فضا و تغذیه نامناسب تلف شوند که نمونه بارز آن «نادیا» است همان توله خرس سیاه بلوچی که در پارک زابل تلف شد.

خرس ها در رده پستانداران و راسته گوشت خواران قرار می گیرند. با این وجود نمی توان خرس ها را گوشت خوار نامید. خرس ها همه چیز خوار هستند. آن ها از میوه ها و گیاهان نیز تغذیه می کنند و به شدت جذب مواد غذایی شیرین می شوند. همان طور که از اسم خرس سیاه آسیایی مشخص است، رنگ این خرس سیاه بوده و گوش های بسیار گردی دارد.

این نوع خرس با خرس سیاه آمریکایی تفاوت هایی دارد. بر روی سینه خرس سیاه آسیایی علامتی سفید رنگ به شکل هفت یا Vدیده می شود همچنین پوزه این حیوان نیز روشن تر از باقی مناطق بدنش دیده می شود. این نوع خرس از جمله حیوانات منزوی و شبگرد است و به همین خاطر می توان علت رنگ سیاه این نوع خرس را فهمید. برخی دانشمندان، خرس سیاه آسیایی را نیای گونه های مختلف خرس های امروزی می داند.

خرسی گیاه‌خوار

این نوع خرس گیاه‌خوار است اما از حیوانات و حشرات، مهره داران کوچک، نوزاد پستانداران و گاهی اوقات دام اهلی تغذیه می کند. خرس بلوچی عاشق خرما و کندوهای عسل و در کل میوه های شیرین بوده و در نتیجه در شب هنگام به مزارع محلی رفته و آسیب می رساند. خرما ۸۵ درصد رژیم غذایی این حیوان را تشکیل می دهد و پس از آن درختان میوه در درجه دوم قرار دارد.

با آنکه خرس سیاه آسیایی از آرام ترین گونه های خرس در میان پستانداران است اما این گونه نسبت به انسان بسیار پرخاشگر است؛ در نتیجه بهتر است که هیچ گاه نزدیک این حیوان نشوید. برخلاف تصورات عمومی که همه فکر می کنند همه خرس ها، خواب زمستانی دارند، این نوع خرس در زمستان نمی خوابد. ۲۵ سال عمر می کند. فصل جفتگیری او در اواخر تابستان بوده و پس از حدود هفت ماه دو توله می زاید. این نوع خرس تنها پس از به دنیا آمدن توله هایش قابل رویت است. طول این حیوان ۱۲۰ تا ۱۸۰ سانتی متر و وزن آن بین ۵۰ تا ۱۷۰ کیلوگرم است.

ایران را می توان غربی ترین نقطه پراکندگی خرس سیاه آسیایی دانست. گونه خرس سیاه آسیایی یک زیر گونه دارد که به گونه بلوچی خرس سیاه معروف بوده و در معرض انقراض است. زیر گونه بلوچی خرس سیاه آسیایی تنها در بخشی از نواحی پاکستان و ایران دیده شده است.

خرس سیاه آسیایی هم‌اکنون در طبقه به شدت در معرض انقراض(CR) لیست سرخ اتحادیه بین المللی حفاظت از طبیعت (IUCN) قرار دارد و هیچ آمار مشخصی از تعداد اندک جمعیت این گونه در ایران در دست نیست. لیست سرخ اتحادیه بین المللی به این معنی است که در طول ۱۰ سال گذشته ۵۰ درصد از جمعیت گونه مورد نظر از بین رفته است. طرح حفاظت بلند مدت از این حیوان از خرداد سال ۱۳۹۲ آغاز شده است.

پایان پیام/